Barst
25th March 2005, 12:23
Muziek smaakt zout
Een Engelse fluitiste proeft toonverschillen. Een kleine terts smaakt zout, een kleine sext romig. Neurologen zijn gefascineerd.
Tooninterval > Smaak
Kleine seconde > Zuur
Grote seconde > Bitter
Kleine terts > Zout
Grote terts > Zoet
Kwart > Gemaaid gras
Drietoon > (Walging)
Kwint > Zuiver water
Kleine sext > Room
Grote sext > Vetarme room
Kleine septime > Bitter
Grote septime > Zuur
Octaaf > Smaakloos
ELIZABETH Sulston zat op de lagere school toen ze zich realiseerde dat ze iets kon wat haar klasgenootjes niet konden: ze zag kleuren wanneer ze muziek hoorde. De do klonk in haar oren rood, de fa-kruis violet. Toen Sulston ouder werd en een instrument leerde bespelen, werd het nog fantastischer en proefde ze verschillende smaken op haar tong wanneer ze verschillende toonintervallen hoorde. Zo smaakte een kleine terts voor haar zoutig, terwijl een kleine sext een romige smaaksensatie gaf. Sulston zag al gauw het voordeel van de eigenschap in begon hem te gebruiken bij het herkennen van toonintervallen, een complexe opdracht waar beginnende muzikanten het moeilijk mee hebben. ,,Aanvankelijk telde ik nog de noten, maar op den duur kon ik het verschil gewoon proeven op mijn tong'', legde Sulston, inmiddels 27 en beroepsfluitiste, uit aan een verslaggever van het wetenschapsblad Nature. Omgekeerd werkt het niet: Sulston hoort geen kakofonie van klanken in haar hoofd als ze zit te eten. Nature drukte deze maand een rapport af van enkele Zwitserse neurowetenschappers die Sulston onderzochten. Om haar unieke gave te testen, smeerden Lutz Jäncke en collega's van de universiteit van Zürich divers smakende pasta's op haar tong, terwijl ze haar allerlei toonintervallen lieten horen. De pasta had ofwel de smaak die Sulston associeerde met het interval (zie tabel) , of een daarmee contrasterende smaak (zuur, zout, zoet of bitter).
Uit het experiment bleek dat Sulston de intervallen veel sneller kon identificeren dan andere beroepsmuzikanten, als de smaak die op haar tong zat overeenkwam met de smaak die zijzelf aan het gehoorde tooninterval koppelde. Als de verkeerde smaak op haar tong zat, vertraagde dat haar reactie en werd ze trager dan de gemiddelde muzikant in het herkennen van het tooninterval. Vijf beroepsmuzikanten zonder smaaksensatie deden als controlegroep aan het experiment mee. Sulston bleef in alle gevallen trefzeker: de verkeerde pasta tastte alleen haar snelheid aan, niet haar vermogen om het tooninterval te herkennen.
Elizabeth Sulston is niet de enige bij wie de waarnemingen van verschillende zintuigen door elkaar lopen. De eigenschap wordt synesthesie genoemd, letterlijk: gezamenlijk waarnemen. Mensen met synesthesie ervaren de wereld op een buitengewone manier. Hun zintuigen - tast, smaak, gehoor, zicht en reuk - zijn sterker aan elkaar gekoppeld dan bij de meeste andere mensen. Zo zijn er wel meer mensen die kleuren zien bij het horen van muzieknoten. Andere mensen zien kleuren als ze naar een reeks cijfers kijken die zwart op wit staan afgedrukt. Elk cijfer heeft dan zijn eigen kleur.
Zintuigcombinaties zoals kleur-toonhoogte, komen relatief vaak voor, maar smaak-toon is hoogst uitzonderlijk, melden Jäncke en zijn collega's in Nature . Elisabeth Sulston is voor zover bekend ook de eerste muzikante die er professioneel voordeel uit haalt. Het is de eerste keer dat wordt bewezen dat synesthesie helpt bij de uitvoering van complexe denkprocessen, zoals de trefzekere identificatie van een grote terts.
25/03/2005 hilde van den eynde
©Copyright De Standaard
Een Engelse fluitiste proeft toonverschillen. Een kleine terts smaakt zout, een kleine sext romig. Neurologen zijn gefascineerd.
Tooninterval > Smaak
Kleine seconde > Zuur
Grote seconde > Bitter
Kleine terts > Zout
Grote terts > Zoet
Kwart > Gemaaid gras
Drietoon > (Walging)
Kwint > Zuiver water
Kleine sext > Room
Grote sext > Vetarme room
Kleine septime > Bitter
Grote septime > Zuur
Octaaf > Smaakloos
ELIZABETH Sulston zat op de lagere school toen ze zich realiseerde dat ze iets kon wat haar klasgenootjes niet konden: ze zag kleuren wanneer ze muziek hoorde. De do klonk in haar oren rood, de fa-kruis violet. Toen Sulston ouder werd en een instrument leerde bespelen, werd het nog fantastischer en proefde ze verschillende smaken op haar tong wanneer ze verschillende toonintervallen hoorde. Zo smaakte een kleine terts voor haar zoutig, terwijl een kleine sext een romige smaaksensatie gaf. Sulston zag al gauw het voordeel van de eigenschap in begon hem te gebruiken bij het herkennen van toonintervallen, een complexe opdracht waar beginnende muzikanten het moeilijk mee hebben. ,,Aanvankelijk telde ik nog de noten, maar op den duur kon ik het verschil gewoon proeven op mijn tong'', legde Sulston, inmiddels 27 en beroepsfluitiste, uit aan een verslaggever van het wetenschapsblad Nature. Omgekeerd werkt het niet: Sulston hoort geen kakofonie van klanken in haar hoofd als ze zit te eten. Nature drukte deze maand een rapport af van enkele Zwitserse neurowetenschappers die Sulston onderzochten. Om haar unieke gave te testen, smeerden Lutz Jäncke en collega's van de universiteit van Zürich divers smakende pasta's op haar tong, terwijl ze haar allerlei toonintervallen lieten horen. De pasta had ofwel de smaak die Sulston associeerde met het interval (zie tabel) , of een daarmee contrasterende smaak (zuur, zout, zoet of bitter).
Uit het experiment bleek dat Sulston de intervallen veel sneller kon identificeren dan andere beroepsmuzikanten, als de smaak die op haar tong zat overeenkwam met de smaak die zijzelf aan het gehoorde tooninterval koppelde. Als de verkeerde smaak op haar tong zat, vertraagde dat haar reactie en werd ze trager dan de gemiddelde muzikant in het herkennen van het tooninterval. Vijf beroepsmuzikanten zonder smaaksensatie deden als controlegroep aan het experiment mee. Sulston bleef in alle gevallen trefzeker: de verkeerde pasta tastte alleen haar snelheid aan, niet haar vermogen om het tooninterval te herkennen.
Elizabeth Sulston is niet de enige bij wie de waarnemingen van verschillende zintuigen door elkaar lopen. De eigenschap wordt synesthesie genoemd, letterlijk: gezamenlijk waarnemen. Mensen met synesthesie ervaren de wereld op een buitengewone manier. Hun zintuigen - tast, smaak, gehoor, zicht en reuk - zijn sterker aan elkaar gekoppeld dan bij de meeste andere mensen. Zo zijn er wel meer mensen die kleuren zien bij het horen van muzieknoten. Andere mensen zien kleuren als ze naar een reeks cijfers kijken die zwart op wit staan afgedrukt. Elk cijfer heeft dan zijn eigen kleur.
Zintuigcombinaties zoals kleur-toonhoogte, komen relatief vaak voor, maar smaak-toon is hoogst uitzonderlijk, melden Jäncke en zijn collega's in Nature . Elisabeth Sulston is voor zover bekend ook de eerste muzikante die er professioneel voordeel uit haalt. Het is de eerste keer dat wordt bewezen dat synesthesie helpt bij de uitvoering van complexe denkprocessen, zoals de trefzekere identificatie van een grote terts.
25/03/2005 hilde van den eynde
©Copyright De Standaard