Barst
12th September 2006, 20:19
’Slash-leerling is veel bewuster’
Heel veel kritiek kreeg ’het nieuwe leren’ over zich heen; maar uit de evaluatie van vier jaar Slash21 – de eerste middelbare school die het invoerde – blijkt veel positiefs. Leerlingen voelen zich er verantwoordelijk voor hun werk en hebben plezier in leren.
’Mensen doen wel eens alsof we ons niks aan willen trekken van de buitenwereld, maar dat is volstrekte kul. We willen wel degelijk voldoen aan de eindnormen die de inspectie stelt”, luidt de repliek van directeur Henk van Dieten op de kritiek dat zijn school vooral aandacht heeft voor het leerproces en niet voor de lesstof, waardoor zijn leerlingen van alles kunnen, maar niets weten.
Hij zegt dit in de ’Oogstbundel Slash21’ die vandaag tijdens een conferentie over de school wordt gepresenteerd. In 2002 opende Slash zijn deuren in Lichtenvoorde. Een school zonder ouderwetse klaslokalen, maar met grote en kleine ruimten waar de leerlingen bij elkaar komen. Ze krijgen geen vakken, maar les in ’leergebieden’ zoals science of humanics. Een school waar het opdoen van kennis niet voorop staat, maar waar vaardigheden als zelfstandigheid, samenwerken, presenteren en reflecteren de hoofdrol spelen. De leerkracht is een begeleider.
Slash is er alleen voor de onderbouw. Daarna volgt de overstap naar een gewone school. Toen de eerste havo- en vwo-leerlingen van Slash overstapten naar de bovenbouw van een reguliere school, werden enkele kennislacunes opgemerkt. De leerlingen liepen achter met vreemde talen en wiskunde op leerlingen die de onderbouw op een andere school hadden gevolgd.
Toch maakt het overkoepelende schoolbestuur zich geen zorgen. De vmbo’ers van Slash slaagden namelijk net zo vaak voor het examen als vmbo’ers van andere scholen. En een hoger aantal leerlingen dan verwacht haalde zonder vertraging de vierde klas van het reguliere havo of vwo. „En we hadden geen uitval of uitstroom”, wordt er trots aan toegevoegd.
„Een aantal leerlingen heeft het wel moeilijk gekregen in de bovenbouw van havo en vwo, dat zul je mij niet horen ontkennen”, zegt Van Dieten. „Maar het komt wel goed. En later zullen ze zich prima weten te redden. Slash-leerlingen zijn veel bewuster van wat er zich afspeelt dan anderen. Ze kunnen betere keuzes maken.”
De Utrechtse emeritus hoogleraar orthopedagogiek Luc Stevens deelt deze opvatting. „Slash-leerlingen hebben een hoog bewustzijn van de eigen ontwikkeling.” Het valt hem op hoe goed de relatie met de leraren is. „Slash-leerlingen zien de docenten als betrouwbare bron.” Bij de overstap naar de vierde klas op een reguliere scholengemeenschap verdween dat gevoel. Leraren werden toen hun grootste zorgpunt.
’Het eerste wat de mentor vroeg was ’hoe zijn je cijfers?’, maar daar ging het bij Slash helemaal niet om. Daar ging het om of je iets had geleerd’, vertellen leerlingen.
Maar de Groningse hoogleraar ’onderwijzen en leren’ Greetje van der Werf is sceptisch. „De leerlingen leggen nu precies het zwakke punt bloot van het nieuwe leren. Je kunt pas weten of kinderen iets geleerd hebben door het te meten. En dat doen ze op scholen als Slash niet. Ik wil graag cijfers zien over hun resultaten.”
Onderwijssociologe Sietske Waslander van de Groningse universiteit heeft meer begrip voor de innovatieve onderwijsvorm: „Op Slash voelden de leerlingen zich gekend. Daar ging het over hen en over hun leerproces. Op de reguliere school waar ze nu de bovenbouw volgen, hebben ze het gevoel dat het niet meer belangrijk is wat zij ergens van vinden. Bij Slash leerden ze voor zichzelf, op het Marianum omdat het moet voor de leraar.”
Niet alleen de leerlingen raakten bevlogen, ook de docenten gingen met meer passie lesgeven, luidt een andere conclusie uit de Oogstbundel. Van Dieten: „Zij moesten hun rol als docent anders invullen. Van kennis overbrengen naar het begeleiden van jongeren. Zij moesten zich richten op vragen als ’waarom doe je het zo?’. De omslag van antwoorden geven naar vragen stellen is verschrikkelijk lastig. Maar als je mensen durft te vertrouwen, zijn ze tot fantastische dingen in staat.”
Omdat bovenbouwdocenten volgens Van Dieten nog meer belang hechten aan vakinhoud dan leraren in de lagere klassen, bood Slash alleen onderwijs voor onderbouwleerlingen. „Anders loop je het risico dat de keuzewerktijd die wij zo belangrijk vinden alleen maar leidt tot huiswerktijd met weinig begeleiding, zoals je nu veel in het studiehuis ziet”, aldus de directeur.
De docententeams op Slash kregen veel vrijheid, want eigen inbreng van docenten was van wezenlijk belang om de innovatie te doen slagen. Het aanleren van het ’nieuwe gedrag’ van docenten kostte hun wel veel energie, blijkt uit onderzoek van het Tilburgse instituut IVA naar de effecten van teamteaching binnen Slash21.
IVA merkte op dat de werkdruk enorm hoog was. De betrokkenheid bij de leerlingen was zo groot dat ze zich er nauwelijks aan konden onttrekken. Het aantal contacturen steeg, waardoor er minder tijd was voor groepsoverleg. Het onderzoeksinstituut merkt wel op dat de meeste docenten het als een verrijking ervoeren. Ze waardeerden ook het werken in teams.
De tevredenheid van docenten en leerlingen verbaast Van der Werf niet. „Op een nieuwe school kan makkelijk een prettige leeromgeving ontstaan.” Maar de hoogleraar vindt dat dat er niet zo toe doet. „Of iets leuk is is van ondergeschikt belang. Het gaat om de prestaties. En er zijn genoeg aanwijzingen uit het buitenland dat kinderen het slechter doen in deze onderwijsvorm. Zeker de kinderen die van thuis minder hebben mee gekregen.”
Ondanks alle positieve uitlatingen in de Oogstbundel, zijn er vandaag ook kritische geluiden te horen. „Leraren mogen wel wat actiever optreden naar leerlingen die niet zo betrokken zijn”, meldt Stevens. En een gevaar dat kan optreden, is de afnemende motivatie bij leerlingen en docenten als de school haar kleinschaligheid verliest, waarschuwen de hoogleraren.
Zo ver zal het echter niet komen. Slash21 is sinds dit schooljaar volledig opgegaan in scholengemeenschap Marianum, die vervolgens meer is gaan werken volgens de principes van het nieuwe leren. Onderwijssociologe Waslander vreest een tweedeling: „Enerzijds heb je geïntegreerde leergebieden waarvoor docententeams verantwoordelijk zijn. Daarnaast heb je losse vakken die gegeven worden door vakdocenten.” De sociologe betwijfelt of de innovatie van Slash dan standhoudt.
„Het komt helemaal goed.” Maddy Hulshof is moeder van twee Slash-leerlingen.
In de Oogstbundel vertelt zij: „Het eerste jaar was het voor ons ouders niet gemakkelijk om los te laten en vertrouwen te hebben. Tot dan toe hadden de kinderen iedere drie maanden een cijferrapport gekregen, en nu was er bijna niets. Ja, een leeg portfolio. Maar er waren wel veel gesprekken met de begeleiders met de boodschap: Slash is een proces en geen product.”
„Langzaamaan zagen we dat onze kinderen veel ervaringen en inzichten rijker werden. Mijn dochter luistert nu verbouwereerd naar een verhaal over haar neef die vastloopt in zijn eerste jaar hbo vanwege zijn planning. Mijn dochter denkt dat ze het niet goed gehoord heeft en zegt: ’maar plannen en organiseren heb je toch al in het eerste jaar van de middelbare school?’ Ik hoor en zie Slash, en denk: Dit komt helemaal goed.”
Trouw, 10-09-2006
Heel veel kritiek kreeg ’het nieuwe leren’ over zich heen; maar uit de evaluatie van vier jaar Slash21 – de eerste middelbare school die het invoerde – blijkt veel positiefs. Leerlingen voelen zich er verantwoordelijk voor hun werk en hebben plezier in leren.
’Mensen doen wel eens alsof we ons niks aan willen trekken van de buitenwereld, maar dat is volstrekte kul. We willen wel degelijk voldoen aan de eindnormen die de inspectie stelt”, luidt de repliek van directeur Henk van Dieten op de kritiek dat zijn school vooral aandacht heeft voor het leerproces en niet voor de lesstof, waardoor zijn leerlingen van alles kunnen, maar niets weten.
Hij zegt dit in de ’Oogstbundel Slash21’ die vandaag tijdens een conferentie over de school wordt gepresenteerd. In 2002 opende Slash zijn deuren in Lichtenvoorde. Een school zonder ouderwetse klaslokalen, maar met grote en kleine ruimten waar de leerlingen bij elkaar komen. Ze krijgen geen vakken, maar les in ’leergebieden’ zoals science of humanics. Een school waar het opdoen van kennis niet voorop staat, maar waar vaardigheden als zelfstandigheid, samenwerken, presenteren en reflecteren de hoofdrol spelen. De leerkracht is een begeleider.
Slash is er alleen voor de onderbouw. Daarna volgt de overstap naar een gewone school. Toen de eerste havo- en vwo-leerlingen van Slash overstapten naar de bovenbouw van een reguliere school, werden enkele kennislacunes opgemerkt. De leerlingen liepen achter met vreemde talen en wiskunde op leerlingen die de onderbouw op een andere school hadden gevolgd.
Toch maakt het overkoepelende schoolbestuur zich geen zorgen. De vmbo’ers van Slash slaagden namelijk net zo vaak voor het examen als vmbo’ers van andere scholen. En een hoger aantal leerlingen dan verwacht haalde zonder vertraging de vierde klas van het reguliere havo of vwo. „En we hadden geen uitval of uitstroom”, wordt er trots aan toegevoegd.
„Een aantal leerlingen heeft het wel moeilijk gekregen in de bovenbouw van havo en vwo, dat zul je mij niet horen ontkennen”, zegt Van Dieten. „Maar het komt wel goed. En later zullen ze zich prima weten te redden. Slash-leerlingen zijn veel bewuster van wat er zich afspeelt dan anderen. Ze kunnen betere keuzes maken.”
De Utrechtse emeritus hoogleraar orthopedagogiek Luc Stevens deelt deze opvatting. „Slash-leerlingen hebben een hoog bewustzijn van de eigen ontwikkeling.” Het valt hem op hoe goed de relatie met de leraren is. „Slash-leerlingen zien de docenten als betrouwbare bron.” Bij de overstap naar de vierde klas op een reguliere scholengemeenschap verdween dat gevoel. Leraren werden toen hun grootste zorgpunt.
’Het eerste wat de mentor vroeg was ’hoe zijn je cijfers?’, maar daar ging het bij Slash helemaal niet om. Daar ging het om of je iets had geleerd’, vertellen leerlingen.
Maar de Groningse hoogleraar ’onderwijzen en leren’ Greetje van der Werf is sceptisch. „De leerlingen leggen nu precies het zwakke punt bloot van het nieuwe leren. Je kunt pas weten of kinderen iets geleerd hebben door het te meten. En dat doen ze op scholen als Slash niet. Ik wil graag cijfers zien over hun resultaten.”
Onderwijssociologe Sietske Waslander van de Groningse universiteit heeft meer begrip voor de innovatieve onderwijsvorm: „Op Slash voelden de leerlingen zich gekend. Daar ging het over hen en over hun leerproces. Op de reguliere school waar ze nu de bovenbouw volgen, hebben ze het gevoel dat het niet meer belangrijk is wat zij ergens van vinden. Bij Slash leerden ze voor zichzelf, op het Marianum omdat het moet voor de leraar.”
Niet alleen de leerlingen raakten bevlogen, ook de docenten gingen met meer passie lesgeven, luidt een andere conclusie uit de Oogstbundel. Van Dieten: „Zij moesten hun rol als docent anders invullen. Van kennis overbrengen naar het begeleiden van jongeren. Zij moesten zich richten op vragen als ’waarom doe je het zo?’. De omslag van antwoorden geven naar vragen stellen is verschrikkelijk lastig. Maar als je mensen durft te vertrouwen, zijn ze tot fantastische dingen in staat.”
Omdat bovenbouwdocenten volgens Van Dieten nog meer belang hechten aan vakinhoud dan leraren in de lagere klassen, bood Slash alleen onderwijs voor onderbouwleerlingen. „Anders loop je het risico dat de keuzewerktijd die wij zo belangrijk vinden alleen maar leidt tot huiswerktijd met weinig begeleiding, zoals je nu veel in het studiehuis ziet”, aldus de directeur.
De docententeams op Slash kregen veel vrijheid, want eigen inbreng van docenten was van wezenlijk belang om de innovatie te doen slagen. Het aanleren van het ’nieuwe gedrag’ van docenten kostte hun wel veel energie, blijkt uit onderzoek van het Tilburgse instituut IVA naar de effecten van teamteaching binnen Slash21.
IVA merkte op dat de werkdruk enorm hoog was. De betrokkenheid bij de leerlingen was zo groot dat ze zich er nauwelijks aan konden onttrekken. Het aantal contacturen steeg, waardoor er minder tijd was voor groepsoverleg. Het onderzoeksinstituut merkt wel op dat de meeste docenten het als een verrijking ervoeren. Ze waardeerden ook het werken in teams.
De tevredenheid van docenten en leerlingen verbaast Van der Werf niet. „Op een nieuwe school kan makkelijk een prettige leeromgeving ontstaan.” Maar de hoogleraar vindt dat dat er niet zo toe doet. „Of iets leuk is is van ondergeschikt belang. Het gaat om de prestaties. En er zijn genoeg aanwijzingen uit het buitenland dat kinderen het slechter doen in deze onderwijsvorm. Zeker de kinderen die van thuis minder hebben mee gekregen.”
Ondanks alle positieve uitlatingen in de Oogstbundel, zijn er vandaag ook kritische geluiden te horen. „Leraren mogen wel wat actiever optreden naar leerlingen die niet zo betrokken zijn”, meldt Stevens. En een gevaar dat kan optreden, is de afnemende motivatie bij leerlingen en docenten als de school haar kleinschaligheid verliest, waarschuwen de hoogleraren.
Zo ver zal het echter niet komen. Slash21 is sinds dit schooljaar volledig opgegaan in scholengemeenschap Marianum, die vervolgens meer is gaan werken volgens de principes van het nieuwe leren. Onderwijssociologe Waslander vreest een tweedeling: „Enerzijds heb je geïntegreerde leergebieden waarvoor docententeams verantwoordelijk zijn. Daarnaast heb je losse vakken die gegeven worden door vakdocenten.” De sociologe betwijfelt of de innovatie van Slash dan standhoudt.
„Het komt helemaal goed.” Maddy Hulshof is moeder van twee Slash-leerlingen.
In de Oogstbundel vertelt zij: „Het eerste jaar was het voor ons ouders niet gemakkelijk om los te laten en vertrouwen te hebben. Tot dan toe hadden de kinderen iedere drie maanden een cijferrapport gekregen, en nu was er bijna niets. Ja, een leeg portfolio. Maar er waren wel veel gesprekken met de begeleiders met de boodschap: Slash is een proces en geen product.”
„Langzaamaan zagen we dat onze kinderen veel ervaringen en inzichten rijker werden. Mijn dochter luistert nu verbouwereerd naar een verhaal over haar neef die vastloopt in zijn eerste jaar hbo vanwege zijn planning. Mijn dochter denkt dat ze het niet goed gehoord heeft en zegt: ’maar plannen en organiseren heb je toch al in het eerste jaar van de middelbare school?’ Ik hoor en zie Slash, en denk: Dit komt helemaal goed.”
Trouw, 10-09-2006